Pomocy społecznej udziela się z powodu (art. 7 ustawy o pomocy społecznej):
- ubóstwa,
- sieroctwa,
- bezdomności,
- bezrobocia,
- niepełnosprawności,
- długotrwałej lub ciężkiej choroby,
- przemocy w rodzinie,
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
- braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze,
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w RP status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
- alkoholizmu lub narkomanii,
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/w okoliczności. Niemniej w ustawie istnieją wyjątki od zasady zachowania kryterium dochodowego.
Od dnia 1 stycznia 2022 r. kryterium dochodowym dla osoby samotnie gospodarującej jest dochód nie przekraczający kwoty 776 zł, natomiast dla osoby w rodzinie kwota 600 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.
W systemie pomocy społecznej przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.
Formy udzielanej pomocy:
- Zasiłek stały
Jest to świadczenie obligatoryjne przysługujące na podstawie art. 37 ustawy o pomocy społecznej osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnym do pracy, spełniającym kryterium dochodowe i stanowi uzupełnienie dochodu tych osób do kryterium ustawowego.
Zasiłek stały udziela się w wysokości: w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie, w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
Wypłata zasiłku jest zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa. - Zasiłek okresowy
Świadczenie przysługuje na podstawie art. 38 ustawy o pomocy społecznej i adresowane jest do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium oraz zasobach pieniężnych nie wystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, zwłaszcza ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Zasiłek okresowy ustala się w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie, w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Kwota tak ustalonego zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy: w przypadku osoby samotnie gospodarującej między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, w przypadku rodziny między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł.
Okres, na jaki przyznane zostanie to świadczenie, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.
Wypłata zasiłku jest zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa.
Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku (art. 41 ustawy o pomocy społecznej). - Zasiłek celowy
Jest to świadczenie fakultatywne przyznawane na podstawie art. 39 ustawy o pomocy społecznej na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Osobom bezdomnym i innym osobom nie posiadającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego. W takim przypadku zasiłek może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej niezależnie od dochodu może zostać przyznany zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną. Zasiłek ten może nie podlegać zwrotowi.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe może zostać przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. - Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży
Ośrodek Pomocy Społecznej udziela schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym.
Udzielenie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego schronienia w noclegowniach, schroniskach dla osób bezdomnych i schroniskach dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi.
Pomoc w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przyznawana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może być realizowana w formie zakupu posiłków. - Sprawienie pogrzebu
Pomoc społeczna obejmuje również obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego.
Sprawienie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. - Usługi opiekuńcze
Zgodnie z art. 50 ustawy o pomocy społecznej osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. W/w usługi mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. - Praca socjalna
Ośrodek Pomocy Społecznej oferuje osobom i rodzinom pomoc w formie pracy socjalnej. Praca socjalna polega na pomocy osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Pomoc w formie pracy socjalnej udzielana jest niezależnie od sytuacji dochodowej osoby potrzebującej. Pracownicy socjalni udzielają również pomocy w załatwianiu spraw urzędowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem.